Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 15 Νοεμβρίου Η σελήνη, σε αύξουσα φάση, βρίσκεται πάνω και στα δεξιά του Δία. Αν και φαίνονται κοντά, ο Δίας είναι 1630 φορές πιο μακριά και 40 φορές μεγαλύτερος σε διάμετρο. Τρίτη,16 Νοεμβρίου Αυτό το βράδυ, η σελήνη είναι στα αριστερά του Δία. Οι Λεοντίδες, η ετήσια βροχή διαττόντων αναμένεται να κορυφωθεί τα ξημερώματα της Τετάρτης ή της Πέμπτης, αφού δύσει η σελήνη περίπου στις 3 π.μ. της Τετάρτης ή στις 4 π.μ της Πέμπτης. Όμως, οι Λεοντίδες  δεν αναμένονται να κάνουν μια συγκλονιστική εμφάνιση φέτος όπως δεν έκαναν και τα προηγούμενα χρόνια. Ίσως να δείτε 20 Λεοντίδες την ώρα ή περίπου 4 Ταυρίδες την ώρα, από μια σκοτεινή περιοχή. Ξημερώματα Τετάρτης, η Αφροδίτη βρίσκεται: περίπου 4° πάνω από τον Στάχυ. Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:46 μ.μ. Τετάρτη, 17 Νοεμβρίου Ο Βέγας στη Λύρα παραμένει το πιο λαμπρό αστέρι στα δυτικά βορειοδυτικά αυτά τα βράδια. Το λαμπρότερο αστέρι από πάνω της είναι ο Ντενέμπ στον Κύκνο. Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 6:37 μ.μ.  Πέμπτη, 18 Νοεμβρίου Έχετε παρατηρήσει το φωτεινό αστέρι χαμηλά στο νότιο ορίζοντα στο τέλος του λυκόφωτος; Είναι ο 1ου μεγέθους Φομαλχώ που βρίσκεται στον αμυδρό αστερισμό των Νότιων Ιχθύων. Το αστέρι φθάνει στον νότο περίπου 3 ώρες μετά το ηλιοβασίλεμα. Επιτυγχάνει  μέγιστο ύψος, για τα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, μόνο 20 μοίρες. Για αυτό και είναι εύκολο να το χάσετε αν δεν έχετε καλό νότιο ορίζοντα. Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 12:25 μετά τα μεσάνυχτα.   Παρασκευή, 19 Νοεμβρίου Πρόκληση στο βραδινό λυκόφως: με κιάλια προσπαθήστε να εντοπίσετε τον Ερμή πολύ χαμηλά στα νοτιοδυτικά περίπου μισή ώρα μετά το ηλιοβασίλεμα. Μπορείτε να βρείτε και τον αμυδρότερο Ερμή λιγότερο από 2° στα δεξιά και πάνω του Ερμή; Αυτό το πεδίο στον ουρανό αντιστοιχεί στο ένα τρίτο του τυπικού οπτικού πεδίου με ένα ζευγάρι κιάλια 7Χ50. Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 8:16 μ.μ.    Σάββατο, 20 Νοεμβρίου Ψάχνετε για κάποιο δύσκολο αντικείμενο στην λίστα με τα αντικείμενα από τον βαθύ ουρανό του Νοεμβρίου; Θα το βρείτε στον Πήγασο που βρίσκεται ψηλά στο ζενίθ αυτά τα βράδια: το Κουϊντέτο του Στεφάνου ( Stephan's Quintet) και οι αμυδροί συνοδοί γαλαξίες του μεγάλου γαλαξία NGC 7331. Κυριακή, 21 Νοεμβρίου Στο σούρουπο και στην αρχή της νύχτας, ο αστερισμός που μοιάζει με μπολ, ο Βόρειος Στέφανος, βρίσκεται κάτω και στα δεξιά του Βέγα, χαμηλά στον δυτικό ορίζοντα.  Αν και είναι δύσκολο να φανεί αυτός ο αστερισμός στον πλημμυρισμένο με το φως της σελήνης ουρανό, αυτό το αστραφτερό ημικύκλιο από αστέρια θα γίνει πιο εντυπωσιακό μετά από μερικές ημέρες – ή μόλις φύγει το φεγγάρι από τον ουρανό νωρίς το βράδυ. Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:55 μ.μ.  Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα. Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης). Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος." Μια μικρή λευκή κηλίδα (με την κόκκινη ένδειξη παραπάνω) στο ύψος της Νότιας Ισημερινής Ζώνης ήταν το πρώτο σημάδι από γεγονότα που θα οδηγήσουν, πιθανότατα, στην ολική επαναφορά της ζώνης αυτής. Ο αστροφωτογράφος που ανακάλυψε την κηλίδα αυτή, ο Christopher Go, έβγαλε την φωτογραφία αυτή στις 10 Νοεμβρίου. Στην παρακάτω φωτογραφία του Αγάπιου Ηλία, φαίνεται η Ευρώπη, ο δορυφόρος του Δία να  «εφάπτεται» της κηλίδας (κηλίδα = φωτεινό άσπρο, Ευρώπη = σκούρο μπλε). Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό). ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com. Ο Ερμής (μέγεθος -0,4) φαίνεται πολύ χαμηλά στον ορίζοντα στο βραδινό λυκόφως. Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,6), φαίνεται στην ανατολή την αυγή και γρήγορα παίρνει ύψος. Ψάξτε την χαμηλά στα ανατολικά-νοτιοανατολικά στο τέλος του λυκαυγούς. Πάνω από την Αφροδίτη είναι ο αρκετά αμυδρότερος Στάχυς, ενώ πιο πάνω είναι ο Κρόνος. Ο Άρης, αμυδρός, με μέγεθος +1,4, χάνεται στο φως του ηλιοβασιλέματος. Ο Δίας (μέγεθος -2,7, στα σύνορα μεταξύ Ιχθύων και Υδροχόου) λάμπει ψηλά στα  νότια στη μέση της νύχτας. Ανατέλλει αρκετά πριν τη δύση του Ήλιου. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρος του είναι 45 δευτερόλεπτα του τόξου. Η νέα κηλίδα που ανακαλύφθηκε στον Δία περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη 3 ώρες και 40 λεπτά μετά την διέλευση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας. Ο Κρόνος (μέγεθος +0,9, στην Παρθένο) βγαίνει από το φως της ανατολής του ήλιου, περίπου 16° πάνω από την λαμπρή Αφροδίτη. Το πιο αμυδρό αστέρι πάνω από τον Κρόνο είναι το γ της Παρθένου ή γνωστό με το όνομα Πορρίμα. Θα τον βρείτε χαμηλά στα ανατολικά-νοτιοανατολικά περίπου μία ώρα πριν την ανατολή του ήλιου. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις 9° από την θέση κάτοψης.    Ο Ουρανός (μέγεθος 5,8 στους Ιχθείς) βρίσκεται 3° στα ανατολικά του Δία.  Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Αιγόκερο) βρίσκεται ψηλά στον νότο νωρίς το βράδυ. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Ουρανού και του Ποσειδώνα:  http://www.skyandtelescope.com/observing/highlights/85530917.html Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον Τοξότη) έχει χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος.

(c) 2001-2007 'ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης' Δημήτριος Τσάμπουρας & Σια Ο.Ε. Έδρα: Πολυτεχνείου 45, Λαδάδικα (4ος όροφος), Τ.Κ.54625 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ τηλ. 2310-533 902 /2310-541 826 fax. 2310-550 672 Υποκ/μα: Πανεπιστημίου 56 Μέγαρο ΕΡΜΗΣ (2ος όροφ.), Ομόνοια, Τ.Κ. 10678 ΑΘΗΝΑ τηλ.: 210-3845102 fax.: 210-3842030 Email: planitario@astronomy.gr www.astronomy.gr